Feedback standaard braille en reliëfletters

Sinds mei 2021 werk ik mee aan een Europese standaard over informatie in braille en reliëfletters in de publieke bebouwde omgeving. Denk aan nummers van hotel- of ziekenhuiskamers, tekst op de trapleuning in een station die zegt op welk spoor je bent, de stoelnummers in een trein of theaterzaal, de functie van knoppen in een lift en alle andere informatie die je nodig hebt als blinde of slechtziende om zelfstandig de weg te vinden.

Open voor commentaar

We schrijven deze tactile lettering standaard in een werkgroep van het Centrum voor Europese Normen (CEN). Als een Europese standaard klaar is, wordt die verkocht. Daarom zijn de documenten binnen een werkgroep niet publiek. Een uitzondering is de “public enquiry”: een periode van enkele maanden waarin standaarden in ontwikkeling opengesteld zijn voor commentaren van het brede publiek. Die periode is nu aangebroken voor de tactile lettering standaard. Tot 24 april 2025 mogen jullie ons werk zien en er commentaar op geven.

Hoe?

Het proces verloopt via de nationale standaardisatie-organisaties. Voor België is dat NBN en voor Nederland NEN. In Nederland heb ik niet kunnen vinden hoe het proces verloopt. Voor België doe ik een poging om het hieronder te beschrijven.

Belgen gaan naar het portaal van NBN en klikken op de knop “Europese Normontwerpen”. Vul in het zoekveld 18156 in. Dat is het nummer van de tactile lettering standaard in ontwikkeling.

Iemand met goede ogen, kan hier op een knop klikken en de tekst van de standaard doorbladeren. Deze standaard gaat over toegankelijkheid van informatie voor blinden en slechtzienden. Het is dan wel erg pijnlijk om vast te stellen dat de tekst van de standaard niet leesbaar is met screenreaders, het leeshulpmiddel voor blinden en slechtzienden. Screenreadergebruikers moeten contact opnemen met NBN om een toegankelijke versie van het document te vragen.

Een alternatief is uitwijken naar het buitenland. De Griekse standaardisatie-organisatie publiceert de tactile lettering standaard wel als een gewone leesbare tekst. Negeer de Griekse tekst en de knoppen om commentaar te geven.

Formulier voor commentaar

Belgen die na het lezen commentaar hebben, kunnen die doorgeven tot uiterlijk 31 maart via het formulier op het portaal van NBN. Klik zoals gezegd op de knop “Europese Normontwerpen” en Vul in het zoekveld 18156 in.

Screenreadergebruikers moeten klikken op een link die bestaat uit een afbeelding zonder tekstalternatief. JAWS meldt de link als “v302/comment-h”.
Als je enter geeft op die link, gaat je screenreader in interactiemodus. Dat komt omdat de tabel foutief als een raster is gemarkeerd in de code. Druk op de escape-toets om die modus te verlaten.
De link heeft een overlay geopend, maar de focus gaat er niet naartoe. Gebruik de sneltoets van je screenreader om naar invoervelden te navigeren. Het eerste veld van het commentaarformulier is Name.

Welke commentaar?

Schrijf je feedback en opmerkingen in het Engels.
Maak heel duidelijk over welke woorden in welke paragraaf je opmerking gaat.
Formuleer altijd een alternatief. Doe je dat niet, dan is de kans groot dat je opmerking niet behandeld wordt.
Ben je akkoord met de inhoud, geef dat dan zeker ook door als feedback.

Slot

Ik ben oprecht geïnteresseerd in feedback die de standaard kan verbeteren. Een standaard zal maar succes hebben als hij inderdaad vraagt wat de gebruikers willen. Maar ik besef dat het heel veel hordes zijn om te nemen. Weer een proces dat toegankelijk zou moeten zijn voor alle Belgen, maar het helaas nog niet is.

App leest vervaldatum

De vervaldatum is vaak moeilijk te lezen als je blind of slechtziend bent. Er zijn apps die de tekst van een verpakking kunnen voorlezen, maar om daaruit dan de vervaldatum te filteren, valt niet mee. De app Zuzanka doet nu juist dat: de verpakking scannen en enkel voorlezen wat er uitziet als een vervaldatum. De ontwikkelaars zeggen dat ze een AI-model hebben gebruikt om de app te trainen om vervaldata te herkennen.

De app heeft een vrij uitgebreide handleiding waarin ze onder andere tips geven waar je meestal vervaldata vindt op verschillende types verpakkingen. Ook legt de handleiding uit wat elk geluidje betekent.

Ik heb de app naar het Nederlands vertaald. Daar zitten zeker nog fouten in. Help je me ze te vinden? Bijvoorbeeld voor de woorden “trial” en “slider” heb ik nog geen vlotte vertaling gevonden. Suggesties en andere correcties zijn meer dan welkom.

Je kan de app 14 dagen gratis testen. Daarna betaal je een abonnement.

Podcast over productherkenning

De European Blind Union (EBU) heeft een podcast met het laatste nieuws uit de organisatie en ze laten ook telkens een lid aan het woord. In elke aflevering bespreken ze ook een actueel thema. In de tweede aflevering was ik te gast om te praten over productherkenning.

Sommige verpakkingen herken je probleemloos, denk aan de pot Nutella. Bij sommige verpakkingen kan je door ruiken of proeven weten wat er in zit. Maar dat is niet efficiënt en ook niet bruikbaar bij ongeopende verpakkingen. Zeker als je identieke blikken, bokalen, flesjes met verschillende inhoud of smaken hebt.

Liefst brengen fabrikanten iets aan op de verpakking waardoor je ook als blinde weet wat er in zit. Op medicijnverpakkingen moet bijvoorbeeld ook in braille de naam van het medicijn staan. In Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk zouden er supermarkten zijn waar heel wat voedingsmiddelen van braille zijn voorzien. In Vlaamse winkels kom ik helaas maar weinig verpakkingen met braille tegen. Er bestaan enkele cosmetica-producten met braille erop.

Een aantal fabrikanten gaan in zee met Navilens. Ze plaatsen dan een geavanceerde barcode op de verpakking. Die kan je (veel gemakkelijker dan een gewone barcode) scannen met de Navilens app op je telefoon. Die vertelt dan niet alleen om welk product het gaat, maar kan ook alle ingrediënten en bereidingswijze voorlezen. Als je een specifiek product zoekt, kan je de app ook gebruiken om het te vinden.

Als de fabrikant niets voorziet, moet je zelf aan de slag: je kan producten labelen in braille of een systeem verzinnen waarbij de blikjes Cola een elastiekje krijgen en de blikjes bier niet. Heb je die discipline niet, dan kan je de verpakking scannen met apps als Seeing Ai, Envision Ai, Supersense, Lookout enz. maar dat is nogal omslachtig. Nooit beseft dat er zoveel tekst in allerlei talen op onze verpakkingen staat.

Beluister aflevering 2 van de EBU in Action podcast of lees de tekstversie (PDF)

Sterk magazine

Het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap heeft een tijdschrift Sterk magazine. Of ze mij mochten interviewen voor een beeldverhaal? Je vindt het in de PDF-versie van Sterk, maar niet in de tekstversie. Daarom hieronder de ingelezen versie door Transkript

Tekstversie:

[Titel] Digitale wereld maakt ons minder afhankelijk

Redactie: Bart Simons en Filip Erkens

Bart Simons woont in een co-housing. Met 27 andere gezinnen bouwden ze een oude school om tot een wooncomplex met extra veel gemeenschappelijke ruimte. Ik bel aan en verwacht dat Bart een ingewikkelde uitleg gaat geven hoe zijn appartement te bereiken. Niet zo! Na een poosje komt Bart
me oppikken aan de deur.

[Foto: Bart doet de deur open]

Welkom! Heb je de weg goed gevonden?

Zonder aarzelen toont bart me langs gangen en trappen de weg naar zijn appartement. Ik ben verbluft!

Moeilijk. Met een blinde man in zijn archief op zoek gaan naar foto’s voor een beeldverhaal.

Ik heb niet veel aan familiefoto’s of beelden van ons dochtertje. We maken daarom ook geluidsopnames van Astrid. Heel schattig om ze terug te horen toen ze nog kleiner was.

[Foto: grote boekenkast met brailleboeken]

Digitale technologie is fantastisch. Eindelijk kunnen we bv. bankverrichtingen zonder hulp doen. De websites en apps moeten dan wel toegankelijk zijn.

Ik heb een master toegepaste economische wetenschappen aan de KULeuven. verder heb ik nog 1 jaar e-communicatie gestudeerd. Gelukkig kon in beroep doen op het ‘omzettingscentrum’ dat bv. cursussen omzet in braille. Per studiejaar kwam ik aan 12 meter brailleboeken

Ik werk al 15 jaar voor AnySurfer. Wij maken de digitale wereld voor personen met een beperking toegankelijker. Wij helpen de ontwikkelaars van websites en apps. Ik toon hen welke hulpmiddelen er bestaan en ik leer hen websites te bouwen zodat wij er vlot mee overweg kunnen.

Vandaag gaf ik nog een online gastles aan 80 studenten webontwikkeling aan de hogeschool.

Technologie biedt mensen met een beperking toegang tot informatie. We zijn vaak bij de eersten om de kansen te zien van digitale ontwikkelingen. Dankzij internet winkelen we zelfstandig en regelen we administratie zonder hulp

De woning van Bart en zijn gezin ziet er heel gewoon uit. Niets vertelt je dat hier blinden wonen. Enkel… De muren zijn opvallend leeg. Er hangt wel een bord met magneetjes.

Wij reizen graag en brengen magneetjes mee als souvenir. Die kunnen jullie zien terwijl wij ze kunnen voelen.

Onze dochter (4j) stelt nog geen vragen over mijn blindheid. Als we samen ‘falling monkeys’ spelen, vertelt Astrid me welk stokje welke kleur heeft.

Torbal is mijn favoriete sport. Sinds kort ga ik ook zwemmen in de buurt. Fantastisch dat ik daar alleen naartoe kan. Daarom besloten we ook in het centrum van de stad te wonen. Alles dichtbij.

Digitale inclusie in Vlaanderen

Mediawijs publiceerde een overzicht van organisaties in Vlaanderen die expertise en diensten kunnen leveren om tot e-inclusieve oplossingen te komen. Digitale inclusie heeft veel aspecten en ik was blij dat toegankelijkheid daar deze keer ook bij was. Ik werd geïnterviewd en gefotografeerd voor deze brochure (PDF).

Algemene vergadering Europese blindenbond in Rome

Ik ben drie dagen in Rome geweest voor de algemene vergadering van de European Blind Union. Naast de vergadering was er een infobeurs met stands van leveranciers van technologische hulpmiddelen maar ook een aantal Italiaanse organisaties die diensten aanbieden aan blinden en slechtzienden. Mijn taak was het interviewen van de standhouders voor de podcast van de European Blind Union. Ik had mijn handen vol met de interviews en vooral het bewerken van de opnames tot interviews van een vijftal minuten. Het resultaat hoor je in deze aflevering van de EBUAccessCast.

Draadloze hoofdtelefoon in een zonnebril

Ik wil discreet luisteren naar mijn telefoon en tegelijk mijn oren vrijhouden voor de omgevingsgeluiden. Een hoofdtelefoon met botgeleiding lijkt daar geschikt voor, maar om een of andere reden heb ik die nooit aangeschaft. Audio-specialist Bose bracht onlangs een alternatief op de markt: een zonnebril met luidsprekers in de poten van de bril. Die luidsprekers zijn naar je oren gericht, maar bedekken ze niet. Net als bij de hoofdtelefoons met botgeleiding hoor je het geluid prima en de mensen rondom jou horen (bijna) niets. Dit zijn mijn bevindingen over de Bose Frames.

Wat is het?

Het is een zonnebril die je via Bluetooth met je telefoon verbindt. Al het geluid van je telefoon komt dan uit de luidsprekertjes die in de poten van de bril verwerkt zijn. Er zit ook een microfon in zodat je kan telefoneren en opdrachten kunt geven aan een spraakassistent. Er is 1 knopje aan de rechterpoot van de bril. Daarmee kan je

Muziek pauzeren en herstarten,
Naar het volgende nummer springen (tweemaal snel drukken),
Naar het vorige nummer springen (driemaal snel drukken),
Een opdracht geven aan Siri of een andere spraakassistent (lang ingedrukt houden),
Een telefoongesprek aannemen en beëindigen,
Een inkomend telefoongesprek weigeren (1 seconde ingedrukt houden).

Wat zit er in de doos?

De bril,
Een beschermend etui voor de bril,
Een USB-kabel om de batterij van de bril op te laden.

Er zijn twee varianten van de Bose Frames: de alto en de rondo. Technisch en functioneel is er geen verschil, maar voor mij paste de alto comfortabeler. De rondo heeft rondere glazen en is wat smaller.

Er is geen laadstekker meegeleverd: om de batterij op te laden, moet je de vrij korte USB-kabel dus in je computer of in een USB-stopcontact steken. Aan de kant van de bril bevestig je de USB-kabel magnetisch aan de rechterpoot. Opladen duurt ongeveer twee uur.

Op je telefoon installeer je de app Bose Connect (beschikbaar voor iOS en Android). Deze heb je nodig om de software in de bril bij te werken. De iOS app is toegankelijk. De Nederlandse vertaling laat wel wat steken vallen.

Hoe werkt het?

Druk op het knopje op de rechterpoot om de luidsprekers aan te zetten.
Bij het eerste gebruik: ga in je telefoon-instellingen naar Bluetooth. Bose Frames zal verschijnen tussen de apparaten waarmee je kan verbinden. Klik op Verbinden. Er is geen code nodig.
Vrijwel onmiddellijk hoor je de schermlezer via de bril. Dan weet je dat de verbinding gelukt is.
Om de verbinding te verbreken: zet de bril af en draai hem 180 graden ondersteboven. Na twee seconden verbreekt de verbinding. Je weet zeker dat het gelukt is als je de schermlezer terug via de luidspreker van de telefoon hoort.
De bril en de telefoon onthouden elkaar. Dus de volgende keer dat je wil verbinden is het een kwestie van de bril opzetten, op het knopje drukken en je hoort meteen een gesproken melding. Die meldt eerst het batterijpercentage van de bril en zegt dan met welk toestel de bril is verbonden.

Pluspunten

Alles werkt vlot en hij doet wat hij moet doen.
Terwijl je luistert naar je hoofdtelefoon houd je contact met de omgeving.
Aangenaam geluid voor jou; anderen horen (bijna) niets.
Voelt degelijk aan, ziet er stijlvol uit.
Snel en eenvoudig verbinden/ontkoppelen met de telefoon.
Gesproken melding van batterijpercentage bij inschakelen. Batterijduur goed. Gesproken waarschuwing als het batterijniveau zakt tot 20 procent.

Minpunten

Bij veel omgevingslawaai is het volume onvoldoende. Als er een trein passeert, kan je de schermlezer of je podcast niet meer verstaan. Als tijdelijke oplossing kan je met je hand een soort kommetje rond je oor maken.
Het volume wijzigen, kan enkel met de knoppen van de telefoon. Ik mis een volumeregeling zoals je die vindt op een hoofdtelefoon met draad.
Er is geen laadstekker meegeleverd. De USB-laadkabel is tamelijk kort.
De schermlezer is goed te verstaan, maar er is een lichte vertraging, maar dat geldt waarschijnlijk voor elke Bluetooth-luidspreker.

Afwegingen

De mensen rondom jou zien je met een zonnebril op. Niemand vermoedt dat er luidsprekers en een microfoon in zitten. Mensen zien geen oortjes en geen telefoon en begrijpen dus niet tegen wie je het hebt als je via de bril telefoneert of vragen stelt aan Siri of een andere assistent.
Het is niet zo gebruikelijk dat je in het donker of binnenshuis met een zonnebril rondloopt. Al kom je daar als blinde wel wat gemakkelijker mee weg.
Zoals bij elke zonnebril wordt licht gefilterd. Afhankelijk van je restvisus of gebruik van lichtperceptie kan dat een beperkte invloed hebben. Je kan alternatieve lenzen aanschaffen.
De bril kost 230 Euro. Dat is duurder dan bijvoorbeeld een hoofdtelefoon met botgeleiding. Voor die prijs krijg je in dit geval wel een hoogwaardig geluidssysteem én een zonnebril. Zelf kocht ik hem op vakantie in Canada voor 181,5 Euro in een Bose Store. Het voordeel is dat je de bril daar kan testen met je eigen telefoon. In Europa zijn er helaas nog geen Bose Stores.

Collishop: van handig naar ontoegankelijk

Ik winkelde graag online bij Collishop. Een recente update heeft de website helaas ontoegankelijk gemaakt. Ik vond een work around maar het zou toch beter zijn als hun webteam zich iets beter in toegankelijkheid zou verdiepen.

Favoriete webwinkel

Goed aanbod, goede prijzen, uitgebreide beschrijvingen
Standaard leveren ze de bestelling in een Colruyt-winkel. Ik vind dat een stuk handiger dan een koerier die speciaal voor mij moet rondrijden. Die komt gegarandeerd als ik niet thuis ben, waardoor ik het pakket alsnog ergens moet ophalen. Een Colruyt-winkel heeft ook veel ruimere openignsuren dan het postkantoor.
Geen gedoe met online betalingen en ingewikkelde retourzendingen. Je rekent gewoon af in de winkel samen met je andere boodschappen. Als je zou besluiten dat je het pakket niet wil dan laat je het gewoon staan en het gaat retour, zonder angst of je je geld wel zal terugzien.

Ontoegankelijk geworden

Enkele weken geleden kreeg de website van de Collishop een update. Daarbij hebben ze helaas een absurd en bijzonder vervelend toegankelijkheidsprobleem gecreëerd. De website van een online winkel staat uiteraard vol met links naar producten. Die links hebben ze bij de Collishop “onzichtbaar” gemaakt voor iedereen die hulpmiddelen gebruikt om een website te bezoeken (vb. een schermuitleesprogramma voor blinden, dicteersoftware of gewoon iedereen die geen muis maar het toetsenbord gebruikt). De technische uitleg is dat al die links de attributen aria-hidden=true en tabindex=-1 hebben gekregen. Het eerste betekent dat die link niet langer bestaat voor al die hulpmiddelen; het tweede zorgt ervoor dat je met de tabtoets niet meer bij die link kan komen. Zonder toegang tot de producten, uiteraard geen online winkelen.

Op de homepage van Collishop staan de “best verkochte producten”. Met mijn schermuitleesprogramma weet ik alleen dat een product 168 reviews kreeg en 39 Euro kost. Om welk product het gaat, geen idee. En zo gaat het overal op de website.

Hierbij een oproep aan het webteam van de Collishop:

Verwijder de attributen aria-hidden=true en tabindex=-1 van alle links naar producten.
Bij een volgende update: als je nog eens nieuwe codes toevoegt, zorg dan dat je begrijpt wat ze doen.

Work around

Het is behoorlijk frustrerend dat een website door 1 verkeerd attribuut onbruikbaar wordt voor mijn schermuitleesprogramma (en dus voor mij als gebruiker). Ik zou willen dat mijn browser verkeerde aria-attributen negeert. Dat blijkt wel te kunnen, maar dan moet je als gebruiker met scripts aan de slag.

Voor dit specifieke probleem van aria-hidden vond ik wel een eenvoudiger methode. Blijkbaar is er nog iemand met dezelfde frustratie en die heeft een zogenaamde bookmarklet gemaakt. Die verwijdert alle aria-hidden attributen uit een webpagina. De Remove aria-hidden Bookmarklet voeg je toe aan de favorieten van je browser. Dan ga je naar de problematische website en dan ga je naar de favorieten van je browser en activeert daar de bookmarklet. Het resultaat op de homepage van de Collishop is dat er 163 aria-hidden attributen worden verwijderd. En nu kan ik weer zien welke producten daar te koop zijn. Je moet die bookmarklet wel telkens activeren op elke pagina van de website.

Ik heb het probleem met de website gemeld aan de klantendienst van de Collishop op 16 augustus. Tot nu toe geen verbetering te merken.

Club van Lotharingen

Als je rond toegankelijkheid werkt, dan kom je wel eens ergens. Vandaag naar de Club van Lotharingen – Cercle de Lorraine in Brussel voor de Conference on European Web Accessibility Regulations.

Destinations for All

Van 30 september tot 2 oktober was er in The Egg in Brussel een groot internationaal congres over toegankelijk toerisme: Destinations for All. Dit was de tweede editie na Québec in 2014. Zo interessant en zo dichtbij, dat wilde ik niet missen. Van mijn werkgever kreeg ik er de tijd voor en de Leuvense adviesraad betaalde mijn ticket.

De openingsceremonie en welkomreceptie op zondagavond moest ik helaas missen omdat Astrid ziek was en Loredana naar de opera. Carmen was ook ontgoocheld dat het babysitten niet door kon gaan.

Als lid van het programmacomité van het congres mocht ik een sessie kiezen om te modereren: Accessibility Tools was een voor de hand liggende optie. Het was een gevarieerde sessie over audiodescriptie, klare taal, een tablet die doven in musea informatie geeft in gebarentaal en een uiteenzetting oover het Woonlabo in Hasselt. Door ziekte van de laatste spreker was het prof. Hubert Froyen die haar verving. Heel leuk om hem nog eens terug te zien en te mogen aankondigen.

Het congres was interessant maar heel divers: allerlei steden, regio’s, landen, attracties zetten hun inspanningen rond toegankelijkheid in de kijker. Het is fantastisch om al die initiatieven te zien. Toegankelijk toerisme is wel veelomvattend en niet iedereen verstaat hetzelfde onder een Destination for All. Zo vroeg ik aan de mevrouw van Fully Accessible Barbados naar de voorzieningen om je over het eiland te verplaatsen. Ze antwoordde dat er geen openbaar vervoer bestaat, dus zal ik mij helaas niet zelfstandig naar die toegankelijke attracties, restaurants en stranden kunnen begeven.

Er blijken heel wat initiatieven te zijn om toegankelijke hotels, attracties enz. op te lijsten, maar iedereen gebruikt andere criteria en elke regio lijkt zijn eigen database of website te hebben. Iedereen vindt het moeilijk de doelgroep te bereiken en de doelgroep vind het moeilijk om relevante, actuele en objectieve informatie te vinden.

Ik heb in elk geval veel inspiratie opgedaan voor toekomstige reizen en jullie kunnen dat ook doen met de proceedings van het congres. Maar dat blijft een te omslachtige manier om al die fantastische nietiatieven te leren kennen. Daarom was ik heel blij in de laatste sessie Martin Heng, die ik van Twitter ken, te ontmoeten. Hij is rolstoelgebruiker en werkt voor Lonely Planet. Zij publiceren een gratis e-book met honderden referenties rond toegankelijk reizen. Het boek is beschikbaar in
de boekwinkel van Lonely Planet.